Πήγαμε με τις κόρες μου στο Crocus City Hall. Αφήσαμε λουλούδια…

Όχι αμέσως, λιγάκι αργότερα. Όταν η ένταση των πρώτων ημερών κάπως κόπασε. Στη Μόσχα και σε όλη τη χώρα αυτή την ώρα ήδη είχαν γίνει κηδείες και ταφές. Και οι συγγενείς των νεκρών ήταν ήδη εκεί. Όχι όλοι… Αυτοί οι οποίοι είχαν κάποιον να θάψουν. Για τους άλλους, το καμένο κτίριο έγινε ταφικό ανάχωμα…

Στον ναό μας επίσης κηδεύτηκε μια ολόκληρη οικογένεια τριών ανθρώπων. Αρχικά ήθελα να πάω εκεί, να προσευχηθώ για τους αποθανόντες και τους οικείους τους. Και στο πρόσωπο εκείνων, για όλους τους νεκρούς. Και για αυτούς που παρέμειναν στη γη σε αυτή τη μαύρη δίνη θλίψης.

Όμως μετά σκέφτηκα ότι η εσωτερική μου ευγενική ώθηση ήταν φυσικά αξιέπαινη (εδώ μια πικρή ειρωνεία, για όποιον δεν κατάλαβε), αλλά είναι απίθανο οι συγγενείς να χρειάζονται ξένους, «θεατές» τώρα. Ακόμα και αν θρηνούν ειλικρινά μαζί τους. Δε χρειάζονται τα μάτια των ξένων. Δεν ξέρω καν τι χρειάζονται. Αλλά σίγουρα όχι εμένα.

«Αυτός που δε θέλει να κρατήσει τίποτα, κατέχει τα πάντα»

Και στο Crocus ζήτησαν τα ίδια τα κορίτσια να πάμε. Πιθανώς ο πόνος των παιδιών, ο φόβος, η μη κατανόηση, η αδυναμία να συνειδητοποιήσουν τι έχει συμβεί, η συμπόνοια για τους νεκρούς και τους συγγενείς τους απαιτούσε μια κάποια διέξοδο. Χρειαζόταν να φτάσουμε σε αυτή την αφόρητη κορύφωση όλων αυτών των αισθημάτων και να χτυπήσουμε το ανώτατο όριο. Και έχοντας σπάσει αυτό, να ξεσπάσουμε, να εισπνεύσουμε και να εκπνεύσουμε. Και τότε, επιτέλους, θα φύγει. Μάλλον…

Δεν πήγαμε όλοι. Εγώ, η Σόνια, η Ντούνια και η Μάσα.

Όλες αυτές τις μέρες όλα περιστρέφονται στο κεφάλι μου, εκτός απ’ το: ‘Κύριε, ελέησον’

Η Μάσα, φυσικά, πουθενά δε ζήτησε να πάμε, δεν κατάλαβε καλά καλά πού πάμε. Είναι έξι χρονών και έχει σύνδρομο Down . Η μεγαλύτερη, η Βάρια, είναι φοιτήτρια, είχε μάθημα. Η 19χρονη Τόνια είπε ότι της ήταν τρομερό. Και ο άντρας μου δούλευε.

Και μένα θα μου χρειαζόταν ένα ξέσπασμα πόνου. Επειδή όλες αυτές τις μέρες όλα περιστρέφονται στο κεφάλι μου, εκτός απ’ το: «Κύριε, ελέησον!» Προσπαθούσα, αλλά δεν έβγαινε…

Συνέχεια σκεφτόμουν έναν συμμαθητή μίας απ’ τις κόρες μου (αυτός είναι και στον ναό μας και βοηθάει στο αρχονταρίκι), ο οποίος έπρεπε να πάει σε αυτή τη συναυλία με τη μαμά του. Ένας συγγενής τους έκανε δώρο τα εισιτήρια. Αλλά η μαμά ήταν κουρασμένη μετά τη δουλειά και έμειναν σπίτι…

Μια παλιά συμμαθήτρια μιας άλλης κόρης μου εργαζόταν στο Crocus. Εκείνο το τρομερό βράδυ, επειδή απλώς τεμπέλιασε, παρέλειψε τη βάρδιά της…

Διάβαζα για τον άντρα, ο οποίος ήθελε πολύ να πάει στη συναυλία. Του χάλασε το αμάξι, πήρε το αμάξι της γυναίκας του, και αυτό επίσης χάλασε. Νοίκιασε ένα αμάξι, αλλά έσπασε ένα από τα ελαστικά στον δρόμο. Ενώ γινόταν αυτό το χάος, συνέβησαν όλα…

Μια συνάδελφος του άντρα μου επίσης καθυστέρησε, ήταν απασχολημένη στη δουλειά της…

Μα ένας άλλος συνάδελφος σκοτώθηκε μαζί με τη γυναίκα του. Έμειναν πίσω δύο παιδιά…

Ένας αξιωματικός πολέμου που ήρθε με άδεια στην οικογένειά του από το Ντονμπάς λίγες μέρες πριν από τη συναυλία…έσπρωξε τη γυναίκα και τον γιο του μακριά και εκείνος έπεσε από τα πυρά…

Ένα δωδεκάχρονο αγόρι, που είχε όνειρο να ακούσει τους «Picnic» ζωντανά και οι γονείς του το εκπλήρωσαν. «Είμαι ευτυχισμένος» έγραψε κάτω από τη φωτογραφία. Σκοτώθηκαν και οι τρεις, εκείνος, η μαμά και ο μπαμπάς. Η μεγαλύτερη αδερφή του πήρε την κηδεμονία του μικρότερου, εξάχρονου…

Μα τι συμβαίνει εκεί…Ήδη 143 άνθρωποι έχουν αναγνωριστεί επίσημα ως νεκροί. Τρομερό, ανατριχιαστικό…Μια αδιανόητη σφαγή. Οποιαδήποτε σφαγή είναι αδιανόητη, αλλά αυτή είναι αδιανόητη εις τον κύβο.

«Γιατί σε κάποιους έτσι και σε άλλους αλλιώς;» σκεφτόμουν. «Γιατί ο Κύριος προστάτεψε κάποιους και τους άλλους όχι;»

Aλλά μετά μια φίλη μου, που γνώριζε τον αποθανόντα Μαξίμ Μπερμπένιν (τώρα τον ξέρει όλη η χώρα και τα παιδιά του αφιερώνουν ποιήματα), σαν απάντηση στις γελοίες προσπάθειές μου να φτάσω τουλάχιστον σε κάποια λογική, μου έστειλε το άρθρο του:

«Ούτε μια τρίχα απ’ το κεφάλι μου δεν πέφτει χωρίς το θέλημα του Θεού. Και ούτε απ’ το δικό σας κεφάλι πέφτει…Φοβόμαστε τον θάνατο. Και εγώ επίσης θέλω να ζήσω ακόμη περισσότερο, επειδή αγαπώ τη ζωή. Όμως υπάρχει αυτή η φράση: ‘μόνο αυτός που δε θέλει να κρατήσει τίποτα, κατέχει τα πάντα’. Κάπως στη ζωή μου υπήρξε μια συγκεκριμένη στιγμή, όπου ο θάνατος πλησίασε πολύ κοντά. Και όσοι βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση θα με καταλάβουν τώρα. Όταν τρέχεις πανικόβλητος, κλαις. Αυτό σημαίνει ότι έχεις ακόμα ελπίδα μέσα σου. Και όταν τη θέση όλης αυτής της κατάστασης καταλαμβάνει ένα είδος σοβαρής ηρεμίας, ειρήνης και ευγνωμοσύνης για τον μεγάλο και καλό δρόμο (που είχες μέχρι σήμερα), σημαίνει ότι ελπίδα δεν υπάρχει πια, αλλά υπάρχει αποδοχή. Ναι, πιστεύω ότι πρέπει να αποδεχόμαστε τη μοίρα μας με ευγνωμοσύνη»

Διάβαζα τα λόγια του Μαξίμ, αλλά έτσι και αλλιώς είχα ήδη απελπιστεί.

Σιωπή/ ησυχία

Τηλεφώνησα στον πνευματικό μου που ζει στις νέες περιοχές της Μόσχας, τον πατέρα Ευγένιο:

«Πονάει! Όλα πονάνε.»

Και είπε ότι την πρώτη βδομάδα της νηστείας λειτουργούσε κάθε μέρα. Και ξαφνικά ήρθε στην καρδιά τέτοια γαλήνη. Απερίγραπτη.

«Πυροβολούν τριγύρω, αλλά στην ψυχή σου έχεις ηρεμία. Σε διασύρουν και νιώθεις ηρεμία… Όχι νιρβάνα, όχι αδιαφορία, αλλά ηρεμία. Είναι δύσκολο να το εξηγήσεις με λόγια. Αγαπάς, ανησυχείς όπως οι άλλοι, κλαις μαζί με αυτούς που κλαίνε. Αλλά στην ψυχή υπάρχει γαλήνη. Και σκέφτεσαι μόνο να είσαι με τον Θεό. Έπειτα αυτή η γαλήνη φεύγει, και είναι τόσο κρίμα…»

Ήθελα και εγώ αυτή την ηρεμία. Και είπα στον εαυτό μου ότι από αυτή τη στιγμή θα είναι έτσι. Όπως υποσχέθηκα σε προηγούμενα άρθρα μου. Στην ησυχία παρακολουθείστε τον εαυτό σας!

«Κύριε! Στείλε μου τη γαλήνη Σου» ζήτησα.

Όταν επιστρέψαμε σπίτι από τα μαθήματα της Μάσα, μάλωσα την Τόνια εξαιτίας του κουταβιού. Έπρεπε να πάω στο Ευχέλαιο, αλλά αντί γι΄αυτό καβγάδιζα. Η Τόνια έκλαιγε, το κουτάβι κλαψούριζε και βημάτιζε στο πάτωμα… Ηρεμία…

Μπήκα στο διαδίκτυο και έκανα αρκετές οργισμένες δημοσιεύσεις σε όσους βρήκαν να πουν μόνο λόγια κατηγόριας αντί για λόγια συμπάθειας. Μπλόκαρα δώδεκα άτομα και μάλωσα με τους υπόλοιπους… Ηρεμία…

Πήγα στον ναό μας και εκεί τσακωθήκαμε με μια ενορίτισσα. Ηρεμία…

Μου ανέβηκε η πίεση και το πήρα απόφαση ότι τώρα θα πεθάνω…

Προσπαθούσα να ηρεμήσω και έκανα κιόλας μια αστεία δημοσίευση στο VContact (μέσα κοινωνικής δικτύωσης) για τη Μάσα. Ήταν σαν εκπνοή αυτό. Μα εκείνη τη στιγμή αισθάνθηκα κάτι σαν ντροπή.

Αυτό, πιθανώς, είναι το σύνδρομο του επιζώντος. Αισθάνεσαι ντροπή να γελάς και να συνεχίσεις να ζεις όπως πριν, επειδή αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν

πια. Αυτό επίσης δεν είναι φυσιολογικό. Δεν είναι υγιές. Και, επίσης, τότε δεν υπάρχει γαλήνη…

Και η γαλήνη δε χαρίζεται έτσι…Δε βιάζεται… Συχνά κάνει χρόνια να έρθει.

Και εμείς φύγαμε…Για να «χτυπήσουμε με το κεφάλι το σκοτεινό ταβάνι»…

Ημέρα γενεθλίων

Λουλούδια, παιχνίδια…Όχι μόνο στο ίδιο το κτίριο, αλλά και κατά μήκος του Περιφερειακού δρόμου της Μόσχας. Εικόνες, λαμπάδες. Ήσυχοι άνθρωποι και εξίσου ήσυχοι αστυνομικοί, οι οποίοι προσπαθούσαν να μας βοηθήσουν να φτάσουμε, επιτέλους, εκεί που έπρεπε. Εθελοντές με τσάι και μπισκότα. Ιερείς…

Επιγραφές: «Η Μολδαβία θρηνεί», «Το Κρασνοντάρ θρηνεί», «Πανεπιστήμιο Διεθνών σχέσεων της Μόσχας», «Σχολή τάδε», «Εκ μέρους των στρατιωτών πολέμου από την Χερσόνα», «Ο λαός του Τατζικιστάν σοκαρισμένος»…Εδώ θυμήθηκα τον Τατζίκο, ο οποίος μετά την τραγωδία, ήρθε κλαίγοντας στον ναό μας…Και τον επιστάτη που με πλησίασε στην αυλή: «Είναι τρομερό! Αυτό δεν πρέπει ποτέ να συμβαίνει!»

Φωτογραφίες των αποθανόντων. Φωτεινά, χαρούμενα πρόσωπα. Και…ένα παιδί…Πόνος…

Η Ντούνια με τη Σόνια σκόρπισαν τα δικά τους λουλούδια. Εγώ έδωσα στη Μάσα ένα τριαντάφυλλο για να το αφήσει και εκείνη. Και ξαφνικά άρχισε να χαχανίζει, να χοροπηδάει και χτυπάει τις παλάμες:

«Γενέθλια! Ποιος έχει σήμερα γενέθλια;»

Λουλούδια και παιχνίδια, για εκείνη, σημαίνουν πάντα «γενέθλια».

Στεκόμασταν πολύ κοντά σε αυτά τα λουλούδια και τα παιχνίδια παρατηρώντας τα. Και οι άνθρωποι μπορούσαν να παρακολουθούν τη Μάσα μόνο από πίσω. Εγώ γύρισα και είδα τα άγρια, γεμάτα αγανάκτηση μάτια τους για τη συμπεριφορά της. Αν δεν ήξερα ότι η Μάσα είχε σύνδρομο Down, κι εγώ θα είχα εξοργιστεί. Ακόμα και χωρίς επιείκεια για την ηλικία. Φοβήθηκα κιόλας μη μας διώξουν.

Τότε η κορούλα μου γύρισε, και εκείνοι κατάλαβαν. Κάποιος χαμογέλασε σε μένα, κάποιος στη Μάσα. Και κάποια γυναίκα ήρθε, αγκάλιασε την κόρη μου και χάιδεψε το κεφάλι της:

«Nαι, γλυκιά μου. Έχουν γενέθλια. Τα γενέθλια του Θεού».

Θυμήθηκα τον Τατζίκο, ο οποίος μετά την τραγωδία, ήρθε κλαίγοντας στον ναό μας

Ήταν πιστή, γιατί ήρθε με μια λαμπάδα.

Και ξαφνικά θυμήθηκα εκείνους που κατηγορώ, που τους έχω στη μαύρη λίστα. Όπως οι άνθρωποι έβλεπαν τη Μάσα από πίσω, έτσι και εγώ συχνά κοιτάζω τους ανθρώπους «στην πλάτη τους». Και δεν βλέπω το πρόσωπο. Δεν βλέπω τι έχουν ζήσει. Τι συνέβη…Τι τους πονά, δε βλέπω ούτε τι τους απασχολεί. Τι αιμορραγεί…Γιατί μίλησαν έτσι…

«Οι άνθρωποι που γράφουν και λένε πράγματα που δε μας αρέσουν, μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν. Να κάνουν κάτι σημαντικό. Και εμείς -από πίσω- μου είπε μια γνωστή μου, όταν μοιράστηκα μαζί της το περιστατικό».

Να ζούμε και να αναπνέουμε

Σταθήκαμε για λίγο ακόμα, προσευχηθήκαμε και πήγαμε σπίτι. Η Ντούνια δε μιλούσε. Πιθανώς, σκεφτόταν το περιστατικό και όλα αυτά που συνέβησαν. Αλλά εμείς με τη Σόνια είχαμε μια πολύ καλή συζήτηση.

Σχετικά με την ευθραυστότητα της ύπαρξης, για το ότι σε αυτόν τον κόσμο όλα είναι εύθραυστα. Θυμήθηκα τι μου είχε πει ο πατήρ Ευγένιος τότε στο τηλέφωνο:

«Μια τραγωδία είναι ανεξίτηλη για τα γήινα δεδομένα. Σε αυτή τη ζωή, δεν υπάρχει κάτι χειρότερο. Αυτές τις στιγμές, καταλαβαίνεις ότι αυτός ο κόσμος δεν είναι του Θεού. Δεν σημαίνει ότι είναι πάντα κακός. Συχνά είναι υπέροχος. Αλλά ανεξάρτητα από τι κάνουμε με τα ίδια μας τα χέρια, είναι αδύνατον για τον κόσμο να ζήσει χωρίς δοκιμασίες και απώλειες. Επιθέσεις από εχθρούς: γήινες και δαιμονικές. «Κοιτάξτε και μην τρομάζετε, γιατί όλα αυτά πρέπει να γίνουν» Τα θεϊκά πράγματα τα έχει μόνο Θεός. Και εμείς οι ίδιοι είμαστε για τον εαυτό μας και για τους άλλους μια δοκιμασία. Όταν συμβαίνουν τέτοια τρομερά γεγονότα, αρχίζω να βλέπω σε εμένα τι υπάρχει, αγάπη δεν έχω, και πίστη δεν έχω, και το ένα δεν έχω και το άλλο…Και ακόμα κάποιος λέει: «Πού κοιτάζει ο Θεός; Και τι; Δεν ξέρει και δεν βλέπει;» Ναι, ξέρει τα πάντα και τα βλέπει. Μα δεν «ουρλιάζει» σαν εμάς, δεν καβγαδίζει. Αλλά μας κουβαλά στην αγκαλιά Του. Άλλωστε, χωρίς Αυτόν, ύστερα από κάτι τέτοιο, δε θα είχαμε ζήσει ούτε ένα λεπτό σε αυτόν τον γήινο κόσμο.

Ναι, με τη Σόνια είπαμε ότι σε περίπτωση τέτοιων τρομερών συμβάντων και απώλειας συγγενών και οικείων, δεν μπορεί τίποτα στη γη να ηρεμήσει τους ανθρώπους. Μόνο ο Θεός μπορεί να τους ηρεμήσει.

Ο Θεός βλέπει τα πάντα. Απλώς δεν ‘ουρλιάζει’ όπως εμείς, δεν καβγαδίζει. Αλλά μας κουβαλά στην αγκαλιά Του

Λέγαμε ότι ο καθένας μπορεί να «φύγει» έτσι ανά πάσα στιγμή. Αλλά δεν χρειάζεται να φοβόμαστε να ζούμε. Μπορούμε και πρέπει να διασκεδάζουμε, να έχουμε χόμπι, φίλους, αγάπη. Να γελάμε, να αστειευόμαστε, να τραγουδάμε, να χορεύουμε, να θαυμάζουμε τα λουλούδια, τα δέντρα, τα φυτά, τον ήλιο και τον γαλανό ουρανό. Να ακολουθούμε το όνειρό μας. Να παλεύουμε, να χάνουμε και να νικάμε. Αλλά να θυμόμαστε πάντα ότι ο Θεός είναι Ένας. Και να προσευχόμαστε στον Κύριο, ώστε την τελευταία μας στιγμή να Τον έχουμε μαζί στην καρδιά και στην ψυχή. Και με το έλεός Του, να μη μας αφήσει.

Και να ζούμε και να αναπνέουμε! Να χαιρόμαστε που τίποτα δεν τελειώνει εδώ. Να κοιτάμε τους ανθρώπους στο πρόσωπο, όχι από πίσω!