Του Επισκόπου Τάρτου Δανιήλ*

Πριν τρία χρόνια ένα πρωί της 24ης Φεβρουαρίου, οδηγούσα από το Χααπσάλου στην Ταλλίνη, όπου συνάντησα έναν γνωστό μου, στο πρόσωπο του οποίου αντανακλούσε μια βαθιά ανησυχία.

Εκείνη τη στιγμή οι συγγενείς του έφευγαν από την Ουκρανία, προσπαθώντας να γλιτώσουν από τον πόλεμο που είχε ξεκινήσει.

Για τον λαό της Ουκρανίας, ήταν η αρχή του πολέμου και των δύσκολων δοκιμασιών που συνδέονται με αυτόν.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Εσθονίας του Πατριαρχείου Μόσχας είχε κατ’επανάληψιν εκφράσει την αντιπολεμική της θέση και συνέδραμε ενεργά στους πρόσφυγες από την Ουκρανία, αλλά δυστυχώς η συντομογραφία «ΠΜ» (δηλαδή, του Πατριαρχείου Μόσχας – σ.τ.μ.) στην ονομασία μας αποτέλεσε τρόπον τινά δείκτης, που προκαλούσε ολοένα και ισχυρότερη πίεση σε μας.

Στο σημερινό πολιτικό πλαίσιο έχει επικρατήσει μια απλουστευμένη προσέγγιση, όπου τα πάντα χωρίζονται σε μαύρο και άσπρο, και οιαδήποτε σχέση με τη Μόσχα, ακόμη και η ιεροκανονική σχέση με το Πατριαρχείο Μόσχας, εκλαμβάνεται αυτομάτως ως απειλή, χωρίς την προσπάθεια κατανόησης να μελετηθεί η ουσία του θέματος.

Οι ενορίτες μας είναι κάτοικοι της περιοχής, κυρίως Ρωσόφωνοι, για τους οποίους η Εσθονία είναι το σπίτι τους.

Είναι άνθρωποι, οι οποίοι γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έχτισαν την ζωή τους εδώ. Τώρα τους έχουν προστεθεί και αρκετοί πρόσφυγες από την Ουκρανία. Και όλοι μαζί ερχόμαστε αντιμέτωποι με ολοένα και αυξανόμενη δυσπιστία.

Αυτή εκδηλώνεται τόσο σε συγκεκριμένες ενέργειες, λ.χ. μας έχουν καταγγείλει τη σύμβαση μίσθωσης χώρου στέγασης εκκλησιαστικής γραμματείας, οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν επιθυμούν να συνεργασθούν μαζί μας είτε προβαίνουν σε απότομες αυξήσεις τιμών, μας στερούν τη δυνατότητα χρηματοδότησης από το κράτος, όσο και στις συμβολικές κινήσεις: όταν προσπαθήσαμε να αλλάξουμε την ονομασία μας αφαιρώντας το «ΠΜ», μας το αρνήθηκαν.

Προς το παρόν μπορούμε να προσευχόμαστε και να κηρύττουμε στους Ιερούς ναούς μας, ωστόσο μας έχουν αποκλείσει σιωπηλά από τη συμμετοχή στη ραδιοφωνική εκπομπή Hommikumõtisklus.

Τον Μάιο 2024 το Εσθονικό Κοινοβούλιο εξέδωσε μια δήλωση, όπου η καθ΄ημάς Εκκλησία και Ιερά Μονή Πιούχτιτσα κηρύχθηκαν συλλογικά συνεργοί της επίθεσης, ενώ οι εξηγήσεις μας δεν ακούστηκαν και η θέση μας περιφρονήθηκε.

Εδώ πρέπει να παραθέσουμε τα λεγόμενα του Προέδρου Άλαρ Κάρις στην ετήσια διάσκεψη για τα ανθρώπινα δικαιώματα: «Χωρίς σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν μπορεί να υπάρξει ασφάλεια. Όταν επιβάλλουμε τον μη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποχωρεί εμπράκτως και η ασφάλεια».

Αυτά τα λόγια θα πρέπει να προτρέψουν όλους μας να σκεφθούμε εάν πράγματι οι τρέχοντες περιορισμοί και οι συμπεριφορές συμβάλλουν πραγματικά στην επίτευξη των στόχων μας.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η επικρατούσα στα ΜΜΕ μονομερής κάλυψη της δραστηριότητας της καθ΄ημάς Εκκλησίας.

Στις δημόσιες συζητήσεις υπερισχύουν αβάσιμες κατηγορίες και κρίσεις ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν καμία ιδέα ούτε για την πραγματική ζωή των ενοριών μας, αλλά ούτε για την ίδια τη φύση της Εκκλησίας.

Εκείνες οι σπάνιες τολμηρές φωνές, οι οποίες προσπάθησαν να παρουσιάσουν κάπως πιο μετρημένη γνώμη ή να μας προστατεύσουν, «πνίγηκαν» στον κοινό θόρυβο των ΜΜΕ ή φιμώθηκαν σκοπίμως.

Παρά το γεγονός ότι η εικόνα της καθ΄ημάς Εκκλησίας τόσο στα ΜΜΕ, όσο και στο κοινωνικό χώρο είναι επί το πλείστον αρνητική, ακόμη και σήμερα άνθρωποι διαφορετικών εθνικότητων, δηλαδή Ρώσοι, Εσθονοί, Ουκρανοί και άλλοι έρχονται και εκφράζουν την επιθυμία να υπαχθούν ακριβώς στην καθ’ημάς Εκκλησία.

Αυτή είναι η πραγματική ελευθερία του θρησκεύεσθαι, δηλαδή η δυνατότητα να ακολουθεί κανείς την κλήση της καρδιάς του στην επιλογή της πνευματικής οδού παρά τις εξωτερικές περιστάσεις.

Και για τα μέλη της Εκκλησίας αυτή είναι επίσης μια ελευθερία να παραμένουν σ’εκείνη την Εκκλησία, της οποίας κάποτε μέσω του μυστηρίου της Βαπτίσεως κατεστάθησαν μέλη.

Όταν πέρυσι ρωτήσαμε τις ενορίες εάν επιθυμούν να αλλάξουν τη δικαιοδοσία, εισπράξαμε την απάντηση ότι όλες οι ενορίες θέλουν να παραμένουν στην Εκκλησία, που είναι τώρα.

Σε ένα δημοκρατικό κράτος κάθε άνθρωπος οφείλει να έχει δικαίωμα να ακολουθεί τη συνείδησή του και την πίστη χωρίς την ανάμειξη του κράτους σε αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι επί του παρόντος η καθ΄ημάς Εκκλησία λειτουργεί σε πλήρη συμμόρφωση με τη νομοθεσία της Εσθονικής Δημοκρατίας και το συνταγματικώς κατοχυρωμένο καθεστώς της, δηλαδή δεν παραβιάσαμε ουδεμία ισχύουσα νομική αρχή.

Ωστόσο, εάν εγκριθούν οι τροπολογίες στον Νόμο περί Εκκλησιών και ενοριών, ξαφνικά θα βρεθούμε εκτός νόμου, αν και οι πραγματικές μας δραστηριότητες και αρχές θα παραμείνουν αμετάβλητες.

Αυτή η νομοθετική προσέγγιση θέτει υπό αμφισβήτηση την τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι το νομοσχέδιο για την τροποποίηση του Νόμου περί Εκκλησιών και ενοριών δεν έχει ακόμη δεύτερη ανάγνωση, μας έχει μείνει η τελευταία δυνατότητα να εκπονήσουμε από κοινού μια ισορροπημένη λύση η οποία θα λαμβάνει υπόψη τόσο τις πτυχές της ασφάλειας, όσο και τις αρχές της θρησκευτικής ελευθερίας.

Είμαστε πεπεισμένοι ότι μόνο ο ανοιχτός διάλογος και η αμοιβαία κατανόηση μπορούν να οδηγήσουν σε αποτελεσματικές λύσεις και όχι η εσπευσμένη λήψη περιοριστικών μέτρων και ο εξαναγκασμός για την εφαρμογή τους.