Ο Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Χμελ

Έχει τελειώσει προς πολλού εκείνος ο πόλεμος… Όλο και λιγότερους βετεράνους με μετάλλια και παράσημα εκείνων των μακρινών χρόνων μπορεί κανείς να αντικρίσει στους εορτασμούς της 9^ης Μαΐου. Ακόμα πιο σπάνιο είναι να βλέπεις πολεμικές τιμητικές διακρίσεις πάνω σε μαύρο ράσο. Ο αείμνηστος Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Χμελ, βετεράνος του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, είχε αρκετές διακρίσεις: το Τάγμα Α΄ τάξεως του Πατριωτικού Πολέμου, μετάλλια «Γενναιότητας», «Προσφοράς στον πόλεμο», μετάλλιο «Για την κατάληψη της Κενιγκσμπεργκ». Εκτός από τις πολεμικές έχει και εκκλησιαστικές διακρίσεις: το Τάγμα του Αγίου Βλαδίμηρου, το Τάγμα του Αγίου Σεργίου του Ραντονέζ και το Τάγμα του Αγίου Δανιήλ της Μόσχας. Αλλά και κοσμικές: την κορδέλα του Επίτιμου πολίτη της διάσημης λευκορωσικής πόλης Νέσβιζ, όπου για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν προϊστάμενος του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου.

Μόνο μια φορά κατάφερα να συναντηθώ με τον πατέρα Δημήτριο Χμελ, το 2004. Τότε κάναμε γυρίσματα εκπομπής αφιερωμένης στην Ημέρα της Νίκης μαζί με τη καλλιτεχνική ομάδα του πνευματικού και εκπαιδευτικού τηλεοπτικού προγράμματος «Ισνάστς». Χρειάστηκε να περάσουμε από τις πόλεις Νέσβιζ και Μπαρανόβιτσι για να φτάσουμε στην ηρωική πόλη της Βρέστης. Η συνάντηση με τον βετεράνο ιερέα ήταν αρκετά σύντομη: μιλήσαμε μόλις για περίπου δύο ώρες. Όμως, εκείνη την ημέρα ο πατήρ Δημήτριος διηγήθηκε πάρα πολλά για τη ζωή του και για όσα είχε δει και βιώσει. Μέρος αυτής της συνέντευξης συμπεριλήφθηκε στην εκπομπή «Εκκλησία και Στρατός». Όμως, μεγάλο μέρος του υλικού, όπως πάντα, έμεινε αναξιοποίητο. Προκειμένου να διασώσω αυτές τις πολύτιμες, σπάνιες αναμνήσεις, έγραψα και άρθρο.

Στην ζωή του βετεράνου, που έγινε ιερέας αμέσως μετά τον πόλεμο, συνδυάστηκαν δύο διακονίες: η πολεμική και η ποιμαντική

Με εντυπωσίασε ιδιαίτερα το γεγονός ότι στην ζωή του βετεράνου, που έγινε ιερέας αμέσως μετά τον πόλεμο, συνδυάστηκαν δύο διακονίες: η πολεμική και η ποιμαντική. Αυτό μου φάνηκε βαθιά συμβολικό. Μια και, στην ουσία, στρατός και Εκκλησία έχουν κάτι το κοινό: προστατεύουν τους ανθρώπους από τους εχθρούς. Μόνο που ο στρατός προστατεύει το λαό και τη χώρα από τον εξωτερικό, ορατό εχθρό, ενώ η Εκκλησία προστατεύει το ποίμνιό της από τον αόρατο, πνευματικό εχθρό…

Ο πατήρ Δημήτριος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ουκρανία, στη μικρή πόλη Μπερσάντ, κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία. Ήταν το τέταρτο από τα οκτώ παιδιά του Πέτρου Χμελ, ενός εύπορου αγρότη. Η εργατική και θεοσεβούμενη οικογένεια των Χμελ υπέστη πολλά δεινά και ταλαιπωρίες από τις σοβιετικές αρχές. Αλλά ο Θεός τους ελέησε και απέφυγαν τη σύλληψη.

Την εποχή που ο Δημήτριος σπούδαζε στην Παιδαγωγική Σχολή του Μπερσάντ, άρχισε ο πόλεμος. Ο δεκαεξάχρονος νεαρός ήθελε να πάει στο μέτωπο μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του, αλλά έμεινε στο σπίτι για χάρη της μητέρας του. Η ώρα του ήρθε το 1944, τότε που το Μπερσάντ, που είχε καταληφθεί από τους Ρουμάνους, συμμάχους των Γερμανών, το απελευθέρωσε ο Κόκκινος Στρατός. Χάρη στις καλές μαθηματικές του ικανότητες τον κατέταξαν στο πυροβολικό ως σκοπευτή πυροβόλου 76 χιλιοστών. Ανήκε στην 5^η Στρατιά του 3^ου Λευκορωσικού Μετώπου και πολέμησε για την απελευθέρωση του Μινσκ, του Βίτεμπσκ, της Όρσα. Επιπλέον, συμμετείχε στις μάχες στο Λέπελ, στο Μπεγκόμλ και στο Λογκόισκ.

Ο γάμος του πατέρα Δημητρίου και της Ελένης (14 Μαΐου του 1949)

Όπως διηγείται ο πατήρ Δημήτριος:

– Είδα ότι σχεδόν όλοι οι στρατιώτες δεν φώναζαν μόνο «για την πατρίδα, για τον Στάλιν», αλλά και προσεύχονταν. Και έτσι – με την προσευχή – έτρεχαν στη μάχη. Οι Γερμανοί συχνά, βλέποντας μια τέτοια επίθεση, υποχωρούσαν φοβισμένοι, γιατί διαπίστωναν ότι εμείς δεν ήμασταν πλέον συνηθισμένοι μαχητές, αλλά εκδικητές, υπερασπιστές της Πατρίδας μας. Οι καρδιές μας μάτωναν στη θέα των καμένων χωριών και των πολλών πτωμάτων δολοφονημένων αμάχων και η εκδίκηση περνούσε από το μυαλό όλων.

Οι καρδιές μας μάτωναν στη θέα των καμένων χωριών και των πολλών πτωμάτων δολοφονημένων αμάχων και η εκδίκηση περνούσε από το μυαλό όλων

Ο καθένας προσπαθούσε, αψηφώντας τα πάντα, να εκδικηθεί τον εχθρό, να τον διώξει από τη γη του. Ακόμα και οι αξιωματικοί μας φορούσαν σταυρούς και εικόνες. Είχα κι εγώ εικόνα του Αγίου Νικολάου του Θαυματουργού. Δεν την αποχωρίστηκα σε όλη τη διάρκεια του πολέμου και μαζί της επέστρεψα στο σπίτι. Έτσι όλοι οι στρατιώτες είχαμε ιδιαίτερη διάθεση, πνευματική.

Πολλές φορές ο νεαρός στρατιώτης πείθονταν ότι στον πόλεμο είναι δύσκολο να παραμένεις άθεος. Ότι στον πόλεμο ο άνθρωπος αισθάνεται ιδιαίτερα την Πρόνοια του Θεού να τον προστατεύει ακόμη και σε στιγμές που φαίνεται αδύνατο να επιβιώσει. Η ημέρα της 16^ης Οκτωβρίου του 1944 ήταν μια ξεχωριστή ημέρα για τον Δημήτριο Χμελ. Τότε η ζωή του κρεμόταν σε μια κλωστή, αλλά, με τη χάρη του Θεού, επέζησε. Μόνο που μια ναζιστική σφαίρα καρφώθηκε στη σπονδυλική του στήλη και για περισσότερα από 60 χρόνια υπενθύμιζε στον βετεράνο παππούλη πόσο λεπτή είναι η γραμμή που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο.

Μια ναζιστική σφαίρα καρφώθηκε στη σπονδυλική του στήλη και για περισσότερα από 60 χρόνια υπενθύμιζε στον βετεράνο παππούλη πόσο λεπτή είναι η γραμμή που χωρίζει τη ζωή από τον θάνατο

Ξεχάστηκε πια η ονομασία του οικισμού στην Ανατολική Πρωσία, όπου οι Γερμανοί είχαν δημιουργήσει ισχυρή άμυνα. Θυμάμαι ότι είχαν χτίσει τέτοια οχυρώματα που καμία οβίδα δεν μπορούσε να τα πλήξει. Όταν μετά τον βομβαρδισμό από εκρηκτικές σφαίρες σκοτώθηκε όλο το πλήρωμα μάχης του πυροβόλου του, ο Δημήτρης άρπαξε μια αντιαρματική χειροβομβίδα και έκανε μια παράκαμψη για να ανατινάξει το σημείο βολής του εχθρού στο πιο ευάλωτο σημείο. Κατάφερε να ρίξει τη χειροβομβίδα, αλλά ο φασίστας στρατιώτης που φρουρούσε τις προσβάσεις στο οχύρωμα κατάφερε να πυροβολήσει και εκείνος. Ο βαριά τραυματισμένος πυροβολητής καλύφθηκε από χώμα και από συντρίμμια του ανατιναγμένου οχυρού. Μόλις ένα εικοσιτετράωρο αργότερα, εντελώς τυχαία, τον βρήκε ομάδα νοσηλευτών. Στην αρχή τον θεώρησαν νεκρό. Μόνο μια ελαφρώς αισθητή αναπνοή έδειξε στους νοσηλευτές ότι ο στρατιώτης που βρήκαν ήταν ζωντανός. Όμως οι συμπολεμιστές του δεν το γνώριζαν αυτό, και έστειλαν στους γονείς του το κακό μαντάτο…

Υποδοχή μελών της αποστολής «Ο δρομος προς τα ιερά» με τη λαμπάδα με το Άγιο Φως στην πόλη Νέσβιζ, το 1997. Αριστερά ο πατήρ Δημήτριος

Ο Δημήτρης, όμως, μετά την αποθεραπεία στο στρατιωτικό νοσοκομείο, όπου οι γιατροί δεν τόλμησαν τελικά να βγάλουν τη σφαίρα, ξανά… πήγε στο μέτωπο. Του είχε πέσει ο κλήρος να συμμετάσχει σε πολλές μάχες, αλλά στο μυαλό του καρφώθηκε μια, αυτή του Κένιγκσμπεργκ.

μελλοντικός ιερέας πολλές φορές έβλεπε ότι μπροστά στο θάνατο στις ψυχές των ανθρώπων ξυπνούσε η πατροπαράδοτη πίστη

Οι Ναζί είχαν συγκεντρώσει τεράστιες δυνάμεις στις προσβάσεις προς αυτήν την ισχυρή γερμανική ακρόπολη. Βέβαια, τόσο οι διοικητές όσο και οι στρατιώτες αντιλαμβάνονταν ότι «η μάχη θα ήταν άγρια». Εδώ ο μελλοντικός ιερέας πολλές φορές έβλεπε ότι μπροστά στο θάνατο στις ψυχές των ανθρώπων ξυπνούσε η πατροπαράδοτη πίστη, η προσευχή.

Όπως διηγούνταν:

– Καθόμουν τότε σε μια γωνιά του αρχηγείου πάνω από τους χάρτες και έκανα προσεκτικά τη δουλειά μου – πριν από την προετοιμασία του πυροβολικού και πριν την έφοδο στη πόλη έπρεπε να κάνω πολλούς υπολογισμούς. Παρατήρησα όμως ότι οι διοικητές μας, ο Νικόλαος Κριλόφ και ο Αλέξανδρος Βασιλεύσκι, και οι δύο γιοι ιερέων, έφεραν την εικόνα της Παναγίας του Καζάν. Την έβαλαν στο τραπέζι, γονάτισαν και, υποκλινόμενοι στην Παναγία, προσευχήθηκαν. Εκείνη τη στιγμή βρισκόταν στο αρχηγείο και ο Ιβάν Ίλιτς Λιούτνικοφ, διοικητής της 39ης στρατιάς, ο οποίος δεν γονάτισε, αλλά έσκυψε και αυτός το κεφάλι του μπροστά στην εικόνα. Η σκηνή ήταν πραγματικά εκπληκτική και συγκινητική. Και το επόμενο πρωί, στις 6 Απριλίου του 1945, άρχισε η έφοδος στην Κένιγκσμπεργκ.

Ο πόλεμος για τον λοχία Χμελ έληξε στις 16 Απριλίου του 1945 στις ακτές της Βαλτικής Θάλασσας. Ο Δημήτριος Πετρόβιτς ήλπιζε να συνεχίσει την υπηρεσία του στο στρατό, αλλά η ιατρική επιτροπή τον κατέταξε στην εφεδρεία, επειδή το τραύμα που είχε υποστεί ήταν πολύ σοβαρό. Μετά την αποστράτευση, το 1946, επέστρεψε στην πατρίδα του και εισήχθη για σπουδές στο Τεχνολογική Σχολή της Οδησσού. Αλλά τον πρώην μαχητή τον περίμενε μια διαφορετική πορεία, μια διαφορετική υπηρεσία…

Ο πατήρ Δημήτριος τελεί το Μυστήριο του Βαπτίσματος

Αυτό που άκουσα από το στόμα του παππούλη σχετικά με το πώς έγινε ιερέας είναι μια ακόμα μαρτυρία της ιδιαίτερης Πρόνοιας του Θεού. Ο πατήρ Δημήτριος διηγείται:

– Μια μέρα, έχοντας τελειώσει την δουλειά με τα σχέδια, αποκοιμήθηκα πάνω στο γραφείο. Ξαφνικά, κάποιος με έπιασε από τον ώμο, και μια εκπληκτική γυναικεία φωνή μου είπε: «Δεν σε φύλαγα τόσο καιρό για να κάνεις αυτά τα σχέδια! Πέρνα σε αυτό το κτίριο». Και έδειξε με το χέρι της ένα μακρύ διώροφο κτίριο.

Μια γυναικεία φωνή μου είπε: «Δεν σε φύλαγα τόσο καιρό για να κάνεις αυτά τα σχέδια! Πέρνα σε αυτό το κτίριο»

Μετά από αυτό το περιστατικό, ο Δημήτριος θυμήθηκε ακόμα ένα όνειρο που είχε δει παραμονές του πολέμου:

Όπως διηγείται ο πατήρ Δημήτριος:

– Εκείνη την εποχή σπούδαζα στην Παιδαγωγική Σχολή. Και μια νύχτα είδα σε όνειρο τον Ιησού Χριστό περιτριγυρισμένο από αγγέλους να κάθεται σε μεγαλοπρεπή θρόνο. Δίπλα Του στεκόταν η Μητέρα του Θεού, λίγο πιο κάτω ο Άγιος Νικόλαος ο Θαυματουργός που μου φώναξε δυνατά: «Δημήτριε, έλα σε μας!» Κατευθύνθηκα με ορμή προς τα εκεί λέγοντας: έρχομαι, έρχομαι, έρχομαι… Το πιο εκπληκτικό είναι ότι όλοι στο σπίτι άκουσαν αυτή τη φωνή – τα αδέλφια μου και η μάνα μου – εγώ όμως δεν ξύπνησα τελικά. Μετά από αυτό, η μάνα μου ήταν πολύ αναστατωμένη και δεν έτρωγε τίποτα για σχεδόν τρεις μέρες, επειδή νόμιζε ότι σύντομα θα πέθαινα. Αλλά την τρίτη ημέρα ο Άγιος Νικόλαος ο Θαυματουργός εμφανίστηκε ξανά σε μένα και μου είπε: «Καθησύχασε τη μητέρα σου, δεν θα πεθάνεις όπως νομίζει, αλλά θα γίνεις ιερέας. Έχεις κληθεί από μας».

Όμως, μετά από ένα χρόνο ξεκίνησε ο πόλεμος και το όνειρο ξεχάστηκε. Τώρα, το νέο όραμα δεν άφηνε τον Δημήτριο σε ησυχία:

Μαζί με τον Σεβασμιώτατο Φιλάρετο (Βαχρομέεφ) που του εύχεται για τα ογδοηκοστά του γενέθλια

– Λίγο καιρό αργότερα, κάναμε βόλτα με έναν συμφοιτητή μου στην Οδησσό. Ξαφνικά, στην οδό Τσίζικοβ, τράβηξε την προσοχή μου εκείνο το μακρόστενο κτίριο που είχα δει στο όνειρο. Διέκοψα απότομα τη συζήτηση, σταμάτησα και είπα στον φίλο μου όλα όσα είχα δει στο όνειρο. Αποφασίσαμε να μπούμε μέσα. Έξω δεν υπήρχε καμία πινακίδα. Όταν μπήκαμε μέσα, μας υποδέχτηκε μια ηλικιωμένη κυρία. Υπήρχε μια μεγάλη πινακίδα στον τοίχο: «Ιερατική Σχολή της Οδησσού». Τόσο ο φίλος μου όσο και εγώ είχαμε εκπλαγεί τόσο πολύ από όλα αυτά που δεν αντιδράσαμε καν σε ερώτηση της κυρίας.

Μετά από αυτό, ο Δημήτριος εγκατέλειψε τη Τεχνολογική Σχολή, παρά τις αντιρρήσεις των καθηγητών και των φοιτητών, και γράφτηκε στο δεύτερο έτος της Ιερατικής Σχολής. Εκεί άρχισε να μελετά τη δύσκολη επιστήμη της ποιμαντικής των ανθρώπινων ψυχών. Όμως, τις πτυχιακές εξετάσεις αναγκάστηκε να τις δώσει στην Ιερατική Σχολή του Μινσκ: τρομερή ξηρασία και λιμός στην Ουκρανία τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την Οδησσό. Μετά την χειροτονία του, ο πατήρ Δημήτριος αποφάσισε να παραμείνει στη Λευκορωσία ώστε να υπηρετεί τον λαό για την απελευθέρωση του οποίου είχε αγωνιστεί.

Ναι, μια μόνο συνάντηση είναι πολύ λίγη για να γνωρίσει κανείς καλά έναν άνθρωπο. Αλλά όλα όσα ακούσαμε προσωπικά από τον ιερέα Δημήτριο Χμελ και από εκείνους τους ανθρώπους που τον γνώριζαν μας δίνουν κάθε δικαίωμα να ισχυριστούμε ότι σε όλη του τη ζωή παρέμεινε στρατιώτης, στρατιώτης του Χριστού. Μη φειδόμενος κόπων, αγωνίστηκε για τη σωτηρία των ανθρώπινων ψυχών και εκπλήρωσε επιτυχώς την εντολή του Σωτήρα: «μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ» (Ιω. 15:13).