Στην Καλανδαρέ Μυλοποτάμου (Ρεθύμνης) βρίσκεται κτισμένος εδώ και αιώνες ο μοναδικός Ιερός Ναός (εξωκλήσι) του «Μυστικού Δείπνου», ο οποίος εορτάζεται τη Μεγάλη Πέμπτη.
Δεν είναι πουθενά αλλού στον κόσμο γνωστό να υπάρχει ναός που να τιμάται στο όνομα του κορυφαίου γεγονότος της Θείας Μετάληψης ενώ ακόμα και εδώ στην Κρήτη, το γεγονός αυτό το γνωρίζουν ελάχιστοι.
Με αφορμή τον μικρό και ιστορικό ναό, η νεαρή κάτοικος της Καλανδαρέ Ειρήνη Σταυρουλάκη μας ξεναγεί μέσα από το κείμενο και τις φωτογραφίες της στο μικρό της χωριό και βέβαια στην τοποθεσία όπου βρίσκεται η γνωστή στην περιοχή ως «Εκκλησία της Αγίας Τραπέζας».
ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Ημιορεινός οικισμός με υψόμετρο 290 μέτρα του νομού Ρεθύμνης. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νομού, 35 χιλιόμετρα Νοτιοανατολικά της πόλης του Ρεθύμνου και υπάγεται στον δήμο Μυλοποτάμου. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό, γραφικό χωριό με πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Διαθέτει παλιές εκκλησίες, και μεγάλου μήκους φαράγγι. Όλα τα σπίτια είναι πετρόχτιστα, ενώ έχει χαρακτηριστεί (σύμφωνα με το ΦΕΚ 728/Δ/219-1995) ως οικισμός υψηλής πολιτιστικής αξίας.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ
Η ονομασία του χωριού, σύμφωνα με την παράδοση, προέρχεται από τον Κάλανδο. Το παλάτι του, από το οποίο εσώζετο τοίχος μήκους 20 μέτρων στον αγροτικό δρόμο προς Ορθέ, βρισκόταν δυτικά του οικισμού. Ο τοίχος κατεδαφίστηκε το 1973 με τη διαπλάτυνση του κεντρικού δρόμου. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά στην επαρχία Μυλοποτάμου το 1577, επί Ενετοκρατίας ως Calandarea, από τον Fr.Barozzi με 141 κατοίκους. Στην Τούρκικη απογραφή του 1671 αναφέρεται σαν Calandare με 36 χαράτσα, δηλαδή φορολογούμενα σπίτια (N. Σταυρινίδης).
Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται ως ΚΑΛΑΝΤΑΡΕ του δήμου Μαργαριτών με 100 Χριστιανούς και 12 Τούρκους ως κάτοικοι. Από το 1900 αναφέρεται ως Καλανταρέ στο δήμο Ελευθερναίων, εν συνεχεία στον αγροτικό δήμο Καλαμά και τέλος στην κοινότητα Ορθέ (Στεργιος Σπανάκης). Το 1951 γράφεται ως ΚΑΛΑΝΔΑΡΕ και είναι έδρα ομώνυμης κοινότητας με 94 κατοίκους και πρόεδρο τον Νικόλαο Ι. Σταυρουλάκη.
Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, υλοποιήθηκαν σημαντικά έργα στο χωριό, όπως η έλευση του νερού και η δημιουργία του δρόμου με προσωπική εργασία των κατοίκων, τα οποία συνετέλεσαν στην βελτίωση της ποιότητας διαβίωσης. Επίσης, στη δεκαετία του ’60, λειτούργησε για μερικά χρόνια το Δημοτικό σχολείο του χωριού με μαθητές από την Καλανδαρέ και τον Καλαμά, με δάσκαλο τον Αλκιβιάδη Μαυράκη.
Με την τουρκική κατοχή εγκαταστάθηκε στο χωριό ο Τούρκος πάσας Μουλάς Σκοτούλιος. Κατέλαβε ένα μεγάλο μέρος του χωριού, τις ορεινές περιοχές και τους πλούσιους βενετσιάνικους ελαιώνες. Δημιούργησε ένα κοπάδι αιγοπρόβατα και χώρισε τα λιόφυτα από τα χειμάδια χτίζοντας ένα τοίχο 4 χιλιομέτρων, από τον Καλανταριανό ποταμό έως τον ποταμό Γογκύλου, ‹‹αγγαρεύοντας›› χριστιανούς με πληρωμή μια πεντάρα την ημέρα. Έχτισε στάνες και μητάτα στην περιοχή Πλακάλωνα δυτικά του χωριού και έναν μύλο για το άλεσμα των ελιών.
Ένα μεγάλο μέρος όλων αυτών των κτισμάτων σώζεται μέχρι σήμερα. Στο χωριό διατηρείται ακόμα η αναστηλωθείσα κατοικία του πασά Σκοτούλιου με την ιδιαίτερα χαρακτηριστική εξωτερική καμινάδα. Μετά την Κατοχή, το Καλανδαριανό “καφενείο του Παντελή” ήταν το μόνο καφενείο στα χωριά της ευρύτερης περιοχής κι αποτελούσε σημείο συνάντησης και διασκέδασης των κατοίκων.
Το χωριό υπέφερε από το 1910 έως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με γενικές επιστρατεύσεις. Έχασε τον Αντωνάκη Νικόλαο που σκοτώθηκε στη μάχη του Λατζιμά στις 22/05/1941 από τους Γερμανούς και τον Σταυρουλάκη Ιωάννη, που σκοτώθηκε στις 24/02/1941 στην Αλβανία.
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
Μέσα στο χωριό υπάρχουν τρεις εκκλησίες σημαντικού ιστορικού ενδιαφέροντος. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου αρχικά χτίστηκε με πρόναο, σήμαντρο, τοιχογραφίες και τάφους στο εσωτερικό, ενώ το 1910 έγινε ανακαίνιση.
Ο Τίμιος Σταυρός είναι αρχαιοτάτη εκκλησία όπου στον προαύλιο χώρο της βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού. Στο εσωτερικό της εκκλησίας υπάρχουν τάφοι στο πάτωμα, ένας εκ των οποίων φέρει ενετικό οικόσημο με λατινική επιγραφή όπου, σύμφωνα με την παράδοση, έχει ταφεί μητροπολίτης. Θεωρείται πολιούχος του χωριού και την ημέρα που εορτάζεται, στις 14 Σεπτέμβρη, γινόταν μεγάλο πανηγύρι.
Η Αγία Μαρίνα είχε τάφους και τοιχογραφίες. Καταστράφηκε επί τουρκοκρατίας και ανακαινίστηκε το 1954.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ – ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ – ΦΑΡΑΓΓΙ
Το Καλανταριανό φαράγγι μήκους 4.800 μέτρων ξεκινάει από την Καλανταριανή βρύση και επεκτείνεται μέχρι τη θέση Μπραχίμο (οικισμός Περάματος). Είναι μια περιοχή σπάνιου φυσικού κάλλους, πλούσια σε διαφόρων ειδών δέντρα και φυτά, τα οποία διαμορφώνουν ένα περιβάλλον κατάλληλο για καταφύγιο άγριων πτηνών. Από την εποχή των Ενετών και των Τούρκων το φαράγγι αποτελούσε πηγή ζωής για τους κατοίκους με τα πλούσια περιβόλια χτισμένα σε πεζούλες κατά τα βενετσιάνικα πρότυπα. Πνεύμονα της οικονομικής ζωής του τόπου αποτελούσαν, επίσης, οι 12 νερόμυλοι (αλευρόμυλοι), κάποιοι εκ των οποίων λειτουργούσαν έως το 1950. Αξιόλογα δείγματα μπορεί να θαυμάσει ο σημερινός επισκέπτης. Μέχρι σήμερα σώζονται τα πέτρινα γάντολα (πέτρες λαξευμένες κατάλληλα για τη ροή του νερού στα περιβόλια και στους νερόμυλους).
Η Καλανταριανή βρύση που είναι και η αφετηρία του φαραγγιού, αποτελούσε συχνά μέρος ψυχαγωγίας των κατοίκων της περιοχής (γλέντια). Επίσης, από την κύρια πηγή που βρίσκεται εκεί, οι κάτοικοι των κοντινών χωριών, μπορούσαν να καλύπτουν κάποιες από τις απαραίτητες ανάγκες τους, όπως το πλύσιμο των ρούχων στο ‹‹πλυσταριό›› που βρίσκονταν στο ίδιο μέρος, και τη μεταφορά του νερού με σκεύη της εποχής (λαήνες) στα σπίτια τους.
ΕΞΩΚΛΗΣΙΑ
Στο Καλανταριανό φαράγγι υπάρχουν τρία ξωκλήσια, εκ των οποίων το ένα, οι Άγιοι Απόστολοι, ανήκει στην παλαιοχριστιανική περίοδο, ενώ τα άλλα δύο, ο σπηλαιώδης ναός της Αγίας Παρασκευής και η «Αγία Τραπέζα», κτίστηκαν επί Ενετοκρατίας. Οι Άγιοι Απόστολοι είναι το πρώτο εκκλησάκι που συναντάει κανείς διανύοντας το φαράγγι. Βρίσκεται στην ανατολική όχθη του ποταμού. Κατηφορίζοντας, συναντάμε τη σπηλιά στην οποία βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής με πηγή ύδατος στο εσωτερικό της, καθώς και τα πρώτα τεκμηριωμένα αρχαιολογικά ευρήματα που είναι τάφοι της Ελληνορωμαϊκής περιόδου. (Έγγραφο της αρχαιολογικής υπηρεσίας Χανίων).
Η «Αγία Τραπέζα», μοναδική εκκλησία του Μυστικού Δείπνου στη Κρήτη, εορτάζεται τη Μεγάλη Πέμπτη. Και στα τρία αυτά ξωκλήσια τελείται θεία λειτουργία όταν εορτάζουν.
ΕΠΙΛΟΓΟΣΜετά από μια περίοδο εγκατάλειψης, λόγω οικονομικών και πρακτικών δυσχερειών διαβίωσης, γίνονται από τους κατοίκους προσπάθειες αναστήλωσης και ανάδειξης.
»»»»»» ΤΟ ΒΡΗΚΑΜΕ ΕΔΩ ««««««
